Emotie en gevoel, ze verschillen van elkaar. Maar als dag en nacht? Hoe dan?
Meerdere studies en ervaringen verder heb ik een voorlopig antwoord gevonden, mede dankzij hoogleraar Mariet Kret. Haar omschrijving van emoties – lichamelijke reacties op tot actie aanzettende gebeurtenissen – is te vinden in haar pas verschenen boek Tussen glimlach en grimas.

Maar is er nog meer te zeggen over emoties behalve dat ze zich fysiek uiten? Dat inderdaad ons hele fysiologische systeem meedoet? En dat bijbehorende gezichtsuitdrukkingen en lichaamshoudingen aanstekelijk zijn? Waarin verschillen onze emoties nou precies van onze gevoelens?

 

Dramatisch

Emoties gedragen zich ten opzichte van gevoelens heel dramatisch; ze komen plotsklaps op, als een stortbui, mist of doorbrekende zon. De macht van emoties zit ‘m erin dat we gegrepen, overmand of verblind worden. Emoties zijn bovendien vaak ‘besmettelijk’ zoals Mariet Kret zo mooi laat zien.

Toch kunnen emoties ons ook persoonlijk dienen als we ze beschouwen als waarschuwende of bewustmakende raadgevers. Onze woordloze antwoorden op confronterende vragen – want dat zijn emoties ook – kunnen ons achteraf iets duidelijk maken, mits ze geluwd zijn. Na het spuien kunnen we dat woordeloze dat ergens diep in ons onbewuste leeft, rustig bevragen, overdenken en navoelen. Vanwaar die woede, verdriet, angst, vreugde, verbazing en afschuw eigenlijk? En waartoe kunnen ze ons aanzetten?

Zo kunnen we gaan denken over wat we voelen. Je zou het een bezield denken kunnen noemen, bedoeld om onze veel fijnzinnigere gevoelens wat dichter te kunnen naderen…

 

Fijnzinnig

Gevoelens zijn fijnzinnig en rustig bewegend; ze leven heel subtiel en onzichtbaar rond ons hart. Daar kunnen ze zich kalm ophouden, veilig binnen de begrenzing van hoofd en handen. Onze gevoelens houden zich bezig met sympathieën en antipathieën, met aangetrokken en afgestoten worden, met onze ziel en zaligheid. Ze missen de motorische aandrijving van de emoties en komen niet ergens van onderaf tot uitbarsting. Omdat ze dat hevig fysieke van emoties niet kennen, letterlijk (emovere = in beweging brengen) kunnen gevoelens geen fysiologische ontroering of bewogenheid brengen, figuurlijk natuurlijk wel.

Ik denk dat deze beeldspraak het mooi samenvat: gevoelens zijn dingen van de dag – helder, licht en bewust – en emoties van de nacht, plotseling ontwakend en zomaar weer inslapend.
Voor mij het verschil tussen glimlach en grimas, tussen dag en nacht.